Արցախից տեղահանված միայնակ տարեցները աջակցության կարիք ունեն
65-ամյա Ստեփան Բաղդասարյանը 2023թ․ սեպտեմբերին է Մարտակերտից բռնի տեղահանվել։ Միայնակ տղամարդը, ով առողջական խնդիրներ ունի, ժամանակավոր բնակվում է Գորիսի հյուրանոցներից մեկում։ Պետության կողմից տրամադրված 50 հազար դրամ աջակցությամբ վճարում է կեցության համար։ Ծնվել է Մինգեչաուր քաղաքում։ Չորս տարեկան էր, երբ կորցրեց հորը, մայրը միայնակ է մեծացրել իրեն ու եղբայրներին։ «Մեր ընտանիքում բոլորս հայկական կրթություն ունենք: Որբ էի, տիրություն անող չկար, որ ուզածս կրթությունը ստանայի»,–ասում է նա։ Երբ սկսվեցին խժդժությունները հայերի դեմ, ծանոթներից մեկից տեղեկացան, որ Մինգեչաուրում ևս բռնություններ են նախապատրաստվում։ Եվ նրանց ընտանիքը տեղափոխվում է Մարտակերտ։
Ընտանիք կազմել, այդպես էլ չի հասցնում․ կա՛մ հանգամանքներն էին խոչընդոտում, կա՛մ պատերազմական իրավիճակները։ Հիշում է առաջին սիրուն, ում լուսանկարն արդեն 48 տարի է, խնամքով պահում է․ այս անգամ էլ, սեպտեմբերին Արցախից հեռանալիս մի քանի կտոր իրերի հետ սիրելիի՝ Անժելայի մակագրությամբ նկարն է վերցրել իր հետ։ Ասում է՝ փախցրին, տարան սիրած աղջկան։ Լսել է, որ Ռուսաստանում է ապրում։
Երկու եղբայրներից մեկը Շուշիում է ապրել, նա ևս երկու անգամ տուն–տեղ կորցրել է, տեղահանվելուց հետո ընտանիքով Երևանում են բնակվում, մյուս եղբայրը վաղուց Ռուսաստանում է ապրում։ Ինքը գնալու տեղ չունի, ասում է, որ դեռ կմնա Գորիսում, քանի որ Արցախին մոտ է, հույսը չի կորցնում, որ մի օր կրկին վերադառնալու են։ «Առաքելություն Հայաստան» բարեգործական կազմակերպության աշխատակցի նախաձեռնությամբ տեղավորվել է հյուրանոցում, լուծվել է սննդի հարցը․ հարևանությամբ գործող սննդի պատրաստման կետից օրական մեկ անգամ տաք ճաշ են տրամադրում։
Անժելա Գրիգորյանի խոսքով՝«Առաքելություն Հայաստան» բարեգործական կազմակերպությունը բռնի տեղահանության հետևանքով ստեղծված իրավիճակի հաղթահարման նպատակով մատուցում է սոցիալ–իրավաբանական աջակցություն․Գորիս համայնքում աջակցել են 257 անձի, որոնցից 67–ին՝ իրավաբանական։ «Մենք հետամուտ ենք լինելու, որպեսզի կարգավորենք Ստեփան Բաղդասարյանի զինվորական թոշակի հետ կապված հարցերը»,–նշում է Ա․Գրիգորյանը։
Ռիման ևս օգտվում է բարեգործական ճաշարանից, նա իր մոր հետ սեպտեմբերին է տեղահանվել Արցախից։ Ռիման պատմում է, որ 1992թ․ Արցախյան առաջին պատերազմի տարիներին Շուշիից են տեղահանվել, Կապանում ու Քաջարանում են ապրել, 15 տարի որպես ռուսաց լեզվի ուսուցչուհի աշխատել է դպրոցում։ 2020թվականին կրկին հետ են վերադարձել Արցախ։ Արցախի քաղաքացիություն չունենալու պատճառով այժմ պետության կողմից տրամադրվող սոցիալական աջակցություններից չի կարողանում օգտվել։ Մի քանի օր Ռիմայի մայրը Գորիսի բժշկական կենտրոնում մնալուց հետո տեղափոխվել է Կապանի հոգեկան առողջության կենտրոն։ Անօթևան մնացած կինը նեղսրտում է, որ մայրն այլևս իր կողքին չէ։ «Բլոկադայի ընթացքում, երբ շատերը հաց չունեին, ես ստեղծում էի։ Էնտեղ, որ գոնե մի փոքր գումար էի ստանում, կարողանում էի գլուխս պահել․ մնալու տեղ ունենամ՝ կաշխատեմ, բայց՝ չունեմ»,–ասում է Ռիման։ Հիմա ոչ մի տեղից եկամուտ չունի, միայն մոր թոշակն է, որ պիտի ստանա և ուղարկի հոգեկան առողջության կենտրոն՝ խնամքի համար։ Մի քանի օր է, ինչ Շուշիի հին հարևանի տանն է մնում Ռիման, հույս ունի, որ մի ելք կգտնվի։
Արցախից տեղահանված միայնակ տարեցները Գորիսի բարեգործական ճաշարանի շահառուներից են, ովքեր օրական մեկ անգամ տաք սնունդով են ապահովում։
Բարեգործական ճաշարանը սկսել է գործել 1991թ․ Արցախյան առաջին պատերազմի տարիներին Գորիսում մեծ թվով տեղահանված արցախցիներ էին հաճախում ճաշարան։ «Սկզբնական շրջանում շուրջ 200 այցելու ունեինք, հիմնական մասը Արցախից տեղահանվածներ էին»,– ասում է Կարինե Ավետիսյանը։
Կարինե Ավետիսյան
Գորիսի բարեգործական ճաշարանի տնօրեն
Գորիսի համայնքապետարանի սոցիալական հարցերի բաժնի գլխավոր մասնագետի պաշտոնակատար Մարիաննա Աբգարյանի խոսքով՝ տեղահանված տարբեր խմբերի աջակցություններ են տրամադրվել, սակայն միայնակ տարեցները դուրս են մնում ուշադրությունից, քանի որ համայնքապետարանի և այլ բարեգործական ու հասարակական կազմակերպությունների կողմից կատարվող կարիքի գնահատման ցուցակներում ընդգրկվում են հիմնականում բազմազավակ ընտանիքները, մինչդեռ տարեց, միայնակ մարդկանցից շատերն անգամ տաք հագուստով ապահովված չեն և աջակցության կարիք ունեն։Համայնքապետարանն այլևս չի կարող միայնակ տարեցների կեցության հարցը լուծել, սակայն աջակցում է հաշմանդամություն, հոգեկան խնդիրներ և խնամքի կարիք ունեցող անձանց տեղափոխմանը՝ համապատասխան խնամքի հաստատություններում և հոգեկան առողջության կենտրոններում։
Մարիաննա Աբգարյան
Գորիսի համայնքապետարանի սոցիալական հարցերի բաժնի գլխավոր մասնագետի պաշտոնակատար
Գորիսի Սոցիալական աշխատանքի և զբաղվածության ծրագրերի բաժնի պետ Նունե Ղուկասյանը նշում է, որ իրենց գործառույթների սահմաններերում հաշվառված միայնակ տարեցներին թոշակ, նպաստ են նշանակում, անհրաժեշտության դեպքում տրամադրում նաև աջակցող միջոցներ, ինչպես նաև խնամքի կարիք ունեցող տարեցներին ուղղորդում համապատասխան կենտրոններ։
